Το νέο ελληνικό σύστημα ασύλου είναι σχεδιασμένο να απελαύνει ανθρώπους αντί να τους προσφέρει ασφάλεια και προστασία, προειδοποιεί το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και η Oxfam. Αυτό σημαίνει πως άνθρωποι που διέφυγαν από διώξεις και πολέμους έχουν ελάχιστες πιθανότητες για μια δίκαιη διαδικασία ασύλου, ενώ ακόμη και οικογένειες με παιδιά κρατούνται συχνά υπό απάνθρωπες συνθήκες.
Η έκθεση «Υποβαθμισμένοι, Περιφρονημένοι, Ματαιωμένοι», που δημοσιεύεται σήμερα, δείχνει πώς ο αναθεωρημένος ελληνικός νόμος περί ασύλου, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2020 και τροποποιήθηκε τον Μάιο, αφήνει έκθετους τους ανθρώπους στην κακοποίηση και την εκμετάλλευση. Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στους νησιωτικούς καταυλισμούς της Ελλάδας, όπου οι άνθρωποι κινδυνεύουν τώρα από μια καταστροφική κρίση υγείας σε περίπτωση που το COVID-19 φτάσει τους καταυλισμούς.
«Κατάφωρη επίθεση στην ανθρωπιστική δέσμευση της Ευρώπης»
Η Evelien van Roemburg, υπεύθυνη της εκστρατείας για τη μετανάστευση της Oxfam, δήλωσε: «Ο νέος νόμος της Ελλάδας είναι μια κατάφωρη επίθεση στην ανθρωπιστική δέσμευση της Ευρώπης να προστατεύει τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν περιοχές συγκρούσεων και διώξεων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι συνένοχη σε αυτήν την κακοποίηση, γιατί εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί την Ελλάδα ως πεδίο δοκιμών για νέες πολιτικές μετανάστευσης. Ανησυχούμε ιδιαίτερα ότι η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει τώρα το σύστημα ασύλου της Ελλάδας ως προσχέδιο για την επερχόμενη μεταρρύθμιση του ασύλου στην Ευρώπη».
Η ανάλυση των οργανώσεων βρήκε πως ιδιαίτερα ευάλωτα άτομα –όπως παιδιά, έγκυες γυναίκες και άτομα με αναπηρία – συχνά κρατούνται από την άφιξή τους στα νησιωτικά «hotspot», χωρίς επαρκή πρόσβαση στην απαραίτητη φροντίδα ή προστασία. Το σύστημα ασύλου καθιστά επίσης εξαιρετικά δύσκολο για τους αιτούντες και αιτούσες άσυλο να παρουσιάσουν στην ελληνική υπηρεσία ασύλου τους λόγους για τους οποίους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, όπως οι συγκρούσεις ή οι διώξεις.
«Μολονότι η Ελλάδα έχει το κυριαρχικό δικαίωμα να διαχειρίζεται τα σύνορά της, θα πρέπει να προστατεύει τη θεμελιώδη αρχή της μη επαναπροώθησης. Η ΕΕ και η Ελλάδα έχουν κάνει την πολιτική επιλογή να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και το μέλλον των ανθρώπων που έχουν ευθύνη να προστατεύσουν,» πρόσθεσε η van Roemburg.
Δραματικές μαρτυρίες
Στο «hotspot» της ΕΕ στη Μόρια, στο νησί της Λέσβου, οι άνθρωποι παραμένουν συνωστισμένοι σε έναν καταυλισμό, που αυτή τη στιγμή είναι έξι φορές πάνω από τη χωρητικότητά του. Οι άνθρωποι δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη, σε καθαρές τουαλέτες, ή εγκαταστάσεις πλυσίματος χεριών και ο συνωστισμός καθιστά αδύνατη την κοινωνική αποστασιοποίηση –η οποία είναι κρίσιμης σημασίας για την πρόληψη της εξάπλωσης του κορωνοϊού.
Μαρτυρίες που συγκεντρώθηκαν από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες αποκαλύπτουν τις εξαιρετικά δυσβάσταχτες συνθήκες διαβίωσης στον καταυλισμό της Μόριας. Η Rawan* από το Αφγανιστάν ήρθε στην Ελλάδα με τα δύο ανήλικα παιδιά της για να αναζητήσει ασφάλεια στην Ευρώπη. Ως μονογονεΐκή οικογένεια, αλλά και θύμα βίας λόγω φύλου, χρειάζεται ειδική υποστήριξη και φροντίδα. Αντ’ αυτού, αναγκάστηκε να ζήσει για έξι μήνες σε μια σκηνή κατασκήνωσης, στην περιοχή που απλώνεται γύρω από τον καταυλισμό της Μόριας, όπου ακόμη και βασικές εγκαταστάσεις, όπως τουαλέτες, δεν είναι πάντα προσβάσιμες.
«Η κατάσταση στη Μόρια ήταν τρομακτική. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όλοι φοβούνταν ότι αν φτάσει ο ιός σε μας, τότε θα σκάψουν έναν μαζικό τάφο για να μας θάψουν. Μας έδωσαν μόνο δύο μάσκες και σαπούνι. Αλλά πώς να πλύνουμε τα χέρια μας χωρίς νερό; Στην ουρά για το φαγητό υπήρχε τόσος συνωστισμός, που δε μπορούσαμε να τηρήσουμε αποστάσεις. Δεν ήμασταν προστατευμένοι,» λέει η Rawan.
Ο αναθεωρημένος νόμος αποκλείει ουσιαστικά πολλά άτομα που δεν έχουν νομική υποστήριξη από το να προσφύγουν κατά μιας απορριπτικής απόφασης ασύλου. Οι προθεσμίες συντμήθηκαν δραστικά και, σε πολλές περιπτώσεις, λήγουν προτού καν ενημερωθούν οι άνθρωποι για την απόφαση του ασύλου τους. Οι αιτούντες άσυλο μπορούν να ασκήσουν πραγματική προσφυγή μόνο μέσω δικηγόρου – αλλά στη Λέσβο, υπάρχει μόνο ένας δικηγόρος που παρέχεται από το κράτος.
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επανεξετάσει τις πρακτικές ασύλου της Ελλάδας»
Ο Σπύρος-Βλαντ Οικονόμου, υπεύθυνος προάσπισης θέσεων του ΕΣΠ δήλωσε: «Όταν οι ελληνικές αρχές απορρίπτουν μια αίτηση ασύλου, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα άτομα δεν χρειάζονται διεθνή προστασία. Συχνά η απόρριψη μπορεί να αποτελεί συνέπεια της ταχύρυθμης διαδικασίας ασύλου που εφαρμόζεται στο πλαίσιο των διαδικασιών στα σύνορα. Οι σύντομες προθεσμίες αυξάνουν την πιθανότητα σφαλμάτων. Επιπλέον, οι αιτούντες και αιτούσες άσυλο δεν έχουν ούτε το χρόνο, ούτε το κατάλληλο περιβάλλον, που θα τους επέτρεπε να προετοιμαστούν για τη συνέντευξη ασύλου τους, στην οποία πρέπει να μιλήσουν για τις τραυματικές καταστάσεις από τις οποίες έχουν διαφύγει».
«Αυτό θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ατόμων: όσοι απορρίπτονται μπορούν να τεθούν αμέσως σε κράτηση με σκοπό να απελαθούν στην Τουρκία ή στη χώρα καταγωγής τους» τόνισε, προσθέτοντας ότι «η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να επαναφέρει ένα δίκαιο σύστημα ασύλου, το οποίο θα σέβεται πλήρως τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επανεξετάσει τις πρακτικές ασύλου της Ελλάδας και να αξιολογήσει τη συμμόρφωσή τους με το δίκαιο της ΕΕ».
Ενώ μερικές φορές οι αρχές αποφασίζουν εντός ημερών σχετικά με τα αιτήματα ασύλου των ατόμων που έφτασαν το 2020, όσοι έχουν φτάσει το 2019 πρέπει να περιμένουν μήνες ή και χρόνια για να πραγματοποιηθεί η πρώτη τους συνέντευξη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι περισσότεροι δεν επιτρέπεται να εγκαταλείψουν τους απάνθρωπους καταυλισμούς που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ στα ελληνικά νησιά.
Καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση
Για πολλούς ήδη τραυματισμένους ανθρώπους, οι συνθήκες διαβίωσης σε μέρη όπως η Μόρια τους εκθέτουν σε περαιτέρω τραυματισμό. Τους τελευταίους μήνες, κατά τη διάρκεια των περιορισμών λόγω COVID-19, υπήρξε μια ανησυχητική αύξηση σε περιπτώσεις σεξουαλικών παρενοχλήσεων και αναφορές για βιασμού καθώς και σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας στον καταυλισμό. Η Barlin, μια γυναίκα πρόσφυγας από τη Σομαλία, περιέγραψε την έλλειψη προστασίας για τις μόνες γυναίκες: «Άντρες τις απειλούσαν, πήραν τα κινητά τους, ήρθαν στις σκηνές τους, δεν είχαν καμία υποστήριξη ή προστασία για να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες και τα μπάνια κατά τη διάρκεια της νύχτας. Έπρεπε να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, καθώς δεν υπήρχε αστυνομία ή ασφάλεια».
Η Oxfam και το ΕΣΠ καλούν την ελληνική κυβέρνηση και την ΕΕ να επανεξετάσουν αμέσως τον νέο ελληνικό νόμο περί ασύλου και να παρέχουν σε όσους και όσες ζητούν άσυλο στην Ελλάδα πρόσβαση σε μια δίκαιη και αποτελεσματική διαδικασία ασύλου. Καλούν επίσης τα κράτη μέλη της ΕΕ να τιμήσουν την αρχή της αλληλεγγύης που συνέχει τον ίδιο τον ιστό της ΕΕ και να μοιραστούν με την Ελλάδα την ευθύνη προστασίας των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο.
